Każdy z nas, bez względu na wiek, wykształcenie, pełnione role społeczne czy zawodowe powinien wiedzieć jak udzielić pierwszej pomocy. Wypadki, urazy, oparzenia czy zranienia mogą dotyczyć nas, a także osób nad którymi pełnimy opiekę. Rodzice szczególnie powinni poszerzać, uzupełniać wiedzę z zakresu pierwszej pomocy ze względu na sprawowaną nad dziećmi opiekę w każdym okresie ich życia. Szczególnej uwagi wymaga czas od 0-4 roku życia dziecka, kiedy to obserwujemy najwyższą ekspresję rozwojową, czyli czas kiedy energia wyrażana każdym ruchem dziecka, chęć poznania otaczającego świata i nieprzewidywalność działań może skutkować stanami wymagającymi udzielenia pierwszej pomocy.

Rodzice dzieci 3-, 4- i 5-letnich zapytani o częstość zdarzeń nagłych wśród ich dzieci w zdecydowanej większości (80%) deklarują iż, w trakcie sprawowania opieki nad swoimi dziećmi miały miejsce sytuacje wymagające podjęcia działań ratowniczych. Najczęstszymi stanami nagłymi w jakich udzielali oni pomocy swojemu dziecku było zakrztuszenie i krwawienie. [1].

Koncentrując myśli na swoim działaniu w trakcie sytuacji nagłej chcielibyśmy by nasz podopieczny jak najszybciej trafił pod opiekę wykwalifikowanej pomocy medycznej. Jednak to przede wszystkim od umiejętności osoby obecnej na miejscu zdarzenia zależy fakt czy poszkodowane dziecko w ogóle będzie miało szansę trafienia pod jej opiekę.

Edukację w zakresie pierwszej pomocy rodzice mogą realizować na każdym etapie macierzyństwa i ojcostwa. Będzie do nich należał czas planowania poczęcia dziecka, okres ciąży, jak również każdy okres życia dziecka. Otwarty charakter prowadzonych zajęć daje rodzicom możliwość wykształcenia prawidłowych nawyków wpływających na bezpieczeństwo dziecka. Wyeliminowane mogą zostać liczne czynniki ryzyka wystąpienia sytuacji nagłych z środowiska życia dziecka.

Elementem każdego kursu pierwszej pomocy jest nabycie umiejętności w zakresie podstawowych zabiegów resuscytacyjnych w tym postępowania w przypadku zakrztuszenia.

Najważniejsze – wołamy głośno o pomoc – wzywamy zespół ratownictwa – numer 999 lub 112.

Gdy ten stan nagły dotyczy niemowlęcia należy na początku udzielania pomocy sprawdzić czy ciało obce widoczne jest w buzi dziecka. Jeśli je zobaczymy próbujemy wyjąć je za pomocą małego palca jednym, zdecydowanym ruchem. W sytuacji gdy niczego nie zobaczymy nigdy nie działamy „na ślepo”. W większości przypadków wepchniemy przedmiot głębiej.

Następnie oceniamy rodzaj kaszlu.
Jeśli niemowlę kaszle i robi to efektywnie to pamiętajmy, że naturalny odruch kaszlowy jest skuteczniejszy i bezpieczniejszy niż którykolwiek z rękoczynów dokonanych przez ratującą osobę.

Kaszel efektywny to taki który słyszymy wyraźnie. Widzimy, że niemowlę nabiera powietrza do płuc, płacze i jest z nami „w kontakcie”. Jeśli dziecko kaszle efektywnie nie zmieniamy jego pozycji, oczekując iż naturalny odruch kaszlowy pomoże dziecku w usunięciu ciała obcego z dróg oddechowych,

Kaszel nieefektywny to taki który jest bezdżwięczny, słabo słyszalny. Widzimy, że dziecko nie może oddychać, łapie powietrze jak „rybka bez wody”. Niemowlę nie płacze, sinieje. Jest to moment w którym trzeba zacząć działania ratownicze.

1. Kładziemy dziecko na przedramieniu głową w dół – tak by nasza dłoń trzymała za jego żuchwę (okolicę bródki). Nasza ręka ma za zadanie przytrzymać główkę, a tym samym udrożnić drogi oddechowe.
2. Uderzamy dziecko mocno nasadą drugiej dłoni 5 razy w okolicę międzyłopatkową.
3. Odwracamy dziecko na plecy, aby zaobserwować czy przedmiot został usunięty oraz czy stan poszkodowanego się zmienił.
4. Jeśli stan nie zmienił się–5 razy uciskamy dwoma palcami dolną część klatki piersiowej, drugą ręką podtrzymujemy główkę.
5. Jeśli stan dziecka nie zmienił się – na zmianę uderzamy dziecko między łopatkami i uciskamy klatkę piersiową aż do czasu kiedy ciało obce wypadnie albo dziecko straci przytomność

Jeśli niemowlę straciło przytomność rozpoczynamy algorytm postępowania w przypadku zatrzymania krążenia.

W sytuacji gdy nasze działania przyniosły porządany skutek dziecko – zaczęło oddychać – układamy je na boku, zapewniamy komfort psychiczny i cieplny oraz oczekujemy na przybycie pogotowia. Jeśli stan niemowlęcia się nie zmienił dalej wykonujemy algorytm postępowania w przypadku zatrzymania krążenia oczekując na przyjazd karetki.

Rycina 1. Algorytm postępowania w przypadku niedrożności dróg oddechowych spowodowanej ciałem obcym u dzieci (Polska Rada Resuscytacji, Wytyczne resuscytacji 2015) [2]

Krwawienie

1. Zapewniamy bezpieczeństwo własne, dziecka i otoczenia – jeśli są dostępne zakładamy rękawiczki jednorazowe, chronimy dziecko przed możliwością dalszych zranień,
2. Masywne krwawienie tamujemy stosując opatrunek uciskowy,
3. Opatrunek uciskowy powinien składać się z jałowego materiału opatrunkowego np. gazików, gazy przyłożonego do miejsca krwawiącego i umocowanego bandażem,
4. Jeśli mimo założenia opatrunku krew przesiąka należy dołożyć kolejną warstwę bandaża,
5. Gdy krwawienie dotyczy kończyny można ją unieść w górę i uciskać dłonią ratującego powyżej zranienia. Nie jest jednak konieczne utrzymywanie kończyny w górze.

Jeśli krwawienie dotyczy małej rany, zwykle szybko ustępuje. Należy w tym przypadku umyć ranę ciepłą wodą z mydłem, opłukać zimną wodą;

• Gdy rana jest bardzo zabrudzona należy przemyć ją silniejszym strumieniem wody kranowej. Nie należy przemywać rany spirytusem, czy wodą utlenioną – istnieje ryzyko pogłębienia martwicy tkanek oraz zwiększenia bólu,
• Jeśli w ranie znajdują się fragmenty ziemi, piasku, błota należy przemywać ranę aż do całkowitego ich usunięcia,
• Spryskujemy ranę środkiem odkażającym. Polecane są preparaty które bezpiecznie można stosować na skórę i błony śluzowe np. pochodne oktenidyny (Octenisept),
• Następnie należy założyć gotowy jałowy opatrunek lub jałowy gazik oklejając go plastrem opatrunkowym. W przypadku małych ran i zranień nie należy opatrywać zranienia stosując ucisk.

Poszerzanie wiedzy własnej w oparciu o czytanie dostępnej literatury tematu jest bardzo ważne. Jednak same algorytmy postępowania nawet wyuczone „na pamięć”, a nie poparte praktyczną nauką działania na fantomach w trakcie zajęć praktycznych mogą okazać się trudne do prawidłowego wykonania. Czujne oko instruktora, jego wiedza i doświadczenie pomogą w utrwaleniu wiedzy, skorygowaniu błędów, a także wpłyną na zmniejszenie poczucia lęku przed wykonywaniem czynności ratowniczych.

Mariola Błachnio
Położna Medbest Care, instruktor pierwszej pomocy przedmedycznej IFACC (Newark U.S.)

Bibliografia:

1. Błachnio M., Bączek G., Dmoch – Gajzlerska E. Potrzeby edukacyjne rodziców w zakresie pierwszej pomocy. Poł. Nauka Prakt. 2014; 4: 8-14.
2. Podsumowanie kluczowych zmian w Wytycznych resuscytacji 2015 ERC (Dostęp dnia 5.04.2017) Dostępny w internecie: http://www.prc.krakow.pl/wyt2015/Podsumowanie.pdf.

Prawidłowa dieta przed zajściem w ciążę jest równie ważna jak podczas jej trwania, pozwala przygotować organizm kobiety na przyjęcie zapłodnionej komórki.
 Jak prawidłowo odżywiać się przed ciążą?

Już od momentu poczęcia rozwijającemu się zarodkowi potrzebne są składniki odżywcze, witaminy i minerały. Jedną z najważniejszych witamin jest kwas foliowy, którego płód potrzebuje w znacznych ilościach. Występuje on w świeżych, zielonych warzywach głównie liściastych (sałata, szpinak, kapusta włoska, pekińska, cykoria, natka pietruszki) oraz w brokułach, brukselce, szparagach, kalafiorze, warzywach strączkowych (fasola, groch, soja, soczewica), drożdżach, otrębach pszennych, kaszy bulgur, komosie ryżowej (quinoa), w niewielkich ilościach znaleźć go można w pomarańczach i kiełkach.

Niezbędna suplementacja

Należy jednak pamiętać, że zwiększenie spożycia produktów bogatych w kwas foliowy nie zastąpi niezbędnej suplementacji, którą Eksperci Polskiego Towarzystwa Ginekologicznego zalecają przyjmować co najmniej 6 tygodni przed planowanym poczęciem w dawce 0,4mg kwasu foliowego dziennie, najlepiej w postaci aktywnych folianów, co wpływa na przyswajalność i metabolizm tej witaminy. Jego niedobór w tym czasie sprzyja powstawaniu u płodu poważnych wad centralnego układu nerwowego.

Ważne witaminy i produkty żywnościowe będące ich źródłem


Równie ważne są: witaminy z grupy B (między innymi B6, B8, B12), witamina D3, C, A i E, także cynk, wapń, jod, magnez, żelazo i wielonienasycone kwasy tłuszczowe. 
Inozytol (wit.B8) bywa potocznie nazywany witaminą płodności, gdyż wspomaga działanie układu rozrodczego kobiet i mężczyzn. Witamina ta występuje w produktach zbożowych przygotowanych z pełnego ziarna, warzywach strączkowych (fasola, groch, soczewica, soja), kiełkach, warzywach liściastych, kapustnych, orzechach, mleku, mięsie drobiowym (indyk), rybach (polecane dziko żyjące, nie hodowlane).

Najważniejsze zasady codziennej diety

Bardzo ważne jest regularne spożywanie 5 posiłków dziennie, w których powinny znaleźć się: produkty bogate w węglowodany złożone 
pieczywo z pełnego przemiału, mąka żytnia, owsiana, orkiszowa, z amarantusa, naturalne płatki zbożowe (owsiane, żytnie, jęczmienne, jaglane), kasze: gryczana, jaglana, bulgur, z amarantusa, komosa ryżowa, jęczmienna, także ryż pełnoziarnisty, makarony razowe;
pełnowartościowe białko pochodzące z chudego mięsa (indyk, królik, cielęcina, wołowina), ryb (dalekomorskich, nie hodowlanych), jaj, warzyw strączkowych (soczewica, ciecierzyca, soja, fasola);

produkty bogate w wapń


naturalne jogurty, kefiry, maślanki, zsiadłe mleko, mleko acidofilne, sery białe, żółte (bez dodatku konserwantów), kozie, owcze;

świeże warzywa bogate w witaminę C


biała kapusta, czerwona, sałata, liście szpinaku, szczypiorek, natka pietruszki, papryka, pomidory, koperek, kiełki fasoli;

owoce zawierające znaczną ilość witaminy C

czarna i czerwona porzeczka, kiwi, cytryny, pomarańcze, mandarynki, grejpfrut, truskawki, sok z dzikiej róży bez dodatku cukru;


zdrowe tłuszcze


olej rzepakowy nie rafinowany, olej lniany, oliwa z oliwek tłoczona na zimno, niewielkie ilości masła do kanapek;
Do sałatek, zup-kremów, płatków zbożowych warto dodawać pestki dyni, słonecznika, siemię lniane, sezam, migdały. Z owoców naturalnie suszonych, pestek, orzechów, płatków zbożowych, miodu i oleju można przygotować zdrowe ciasteczka.

Warto również nie zapominać o naturalnych kiszonkach (bez dodatku octu, sorbinianu sodu): kapuście kiszonej, ogórkach, kiszonych burakach, dostarczają one probiotyki niezmiernie ważne dla prawidłowej pracy jelit oraz wchłaniania treści pokarmowej, co ma wpływ na wykorzystanie z naszej diety przez organizm składników odżywczych, witamin i minerałów. Bogate w probiotyki są również: naturalne jogurty, kefiry, maślanki, fermentowane nasiona roślin strączkowych oraz chleb na zakwasie, naturalny żurek.

Znaczenie prawidłowej masy ciała przed ciążą


Kobieta planując ciążę powinna zadbać o prawidłową masę ciała, gdyż zmniejsza ona ryzyko powikłań ciążowych. Przy nadwadze lub otyłości, wskazane jest jak najszybsze podjęcie próby racjonalnego, stopniowego zmniejszania masy ciała, pod fachową opieką dietetyka. Jeśli natomiast występuje niedowaga należy przeanalizować dietę w celu wzbogacenia jej w produkty zdrowe o znacznej kaloryczności.

Mgr Dorota Świątkowska

dietetyk kliniczny Medbest Care